Van flip tot flop, we duiken van 1919's eerste elektronische geheugenstapjes met Eccles en Jordan's verrassende schakeling, naar het heden waar computers zelfs de muzen kunnen spelen, dankzij AIVA van Aiva Technologies. Deze digitale Beethoven heeft de muziekwereld op zijn kop gezet, erkend door SACEM, maar zit nog in een juridisch grijs gebied: is een AI een echte componist of niet?
Computers kunnen steeds meer en zijn onmisbaar in onze moderne samenleving. Nog maar een eeuw geleden, in 1919, werd met de uitvinding van de Flipflop de basis gelegd van een elektronisch digitaal geheugen. Bij het experimenteren met in de radiotechniek gebuikte vacuümbuizen ontdekten Eccles en Jordan een schakeling met een interessante eigenschap: geheugen. Normaliter verandert het uitgangssignaal van een schakeling afhankelijk van het ingangssignaal, maar bij deze 'flipflop' lag dat anders. Hij had twee ingangen en er waren twee stabiele toestanden mogelijk. Een korte puls op de ene ingang bracht het circuit in 'toestand 0' ('flip') en alleen een puls op de andere ingang kon het weer terugbrengen in 'toestand 1' ('flop'). Op die manier 'onthield' de flipflop dus het getal 0 of 1, en daarmee werd de basis voor digitaal geheugen gelegd. Flipflops worden vandaag met miljoenen op chips bijeengebracht in het hart van elke moderne computer.
Nog geen 100 jaar vooruit in de tijd heeft het bedrijf Aiva Technologies in 2016 een artificiële intelligentie weten te ontwikkelen, genaamd AIVA (Artificial Intelligence Virtual Artist), waarmee computers artistieke muziekwerken kunnen componeren. Door het lezen van een grote verzameling bestaande werken van klassieke muziek (geschreven door menselijke componisten zoals Bach, Beethoven, Mozart) is het algoritme van AIVA in staat om regelmatigheden in muziek te ontdekken en op deze basis muzikale werken te componeren.
SACEM, de Franse Auteursrechtmaatschappij, heeft AIVA officieel erkend als componist. Dit brengt allerlei juridische complicaties met zich, zoals de vraag of dergelijke componisten dan ook auteursrechthebbenden zijn, zoals menselijke componisten. Vooralsnog lijkt dit niet het geval. Ook dieren kunnen bijvoorbeeld geen auteursrechthebbenden zijn. De wereldberoemde Indonesische Maki aap die met een camera speelde en van zichzelf een selfie maakte werd volgens de Amerikaanse rechter ook niet beschouwd als auteursrechthebbende. Een flitspaal die langs de kant van de weg zelfstandig foto's maakt is ook geen fotograaf in de zin van de auteurswet. Diezelfde lijn zou je kunnen doortrekken naar 'virtuele artiesten' zoals AIVA.
Toch worstelen wetgevers vandaag met de ontwikkelingen die de techniek in met name onze digitale wereld teweegbrengen. YouTube is bijvoorbeeld een van de grootste aanbieders van muziek en video die relatief weinig tot niets betaalt aan auteursrechthebbenden. Wanneer zonder toestemming beschermde werken worden geüpload op YouTube, is het voor wat betreft de aansprakelijkheid belangrijk om vast te stellen of YouTube slechts een passieve 'host' of actieve 'openbaarmaker' is. Deze vraag is vooralsnog niet beantwoord en daarmee blijft de juridische status onduidelijk. Een andere complicatie doet zich voor bij 'news aggregators' - dit zijn web applicaties die automatisch koppen van nieuwssites overnemen en doorlinken. Voorbeelden hiervan zijn Google Nieuws, nieuwsberichten op Facebook, Snapchat, etc.
Een voorstel van de Europese Commissie voor een richtlijn inzake auteursrechten in de digitale eengemaakte markt wil dit probleem aan banden leggen. Het voorstel voorziet erin dat de pers exclusieve rechten krijgt op het digitale gebruik van hun perspublicaties, maar dit omvat niet het met hyperlinks doorlinken naar nieuwsberichten of het gebruik van individuele woorden of zeer korte uittreksels van perspublicaties. Juist deze uitzonderingen vormen de kern van het probleem bij news aggregators en daarmee lost de nieuwe richtlijn volgens velen niets op.
Technologische ontwikkelingen maken onze wereld gemakkelijker maar tegelijkertijd ook veel gecompliceerder. We worden daarbij steeds weer uitgedaagd om te definiëren wat een creatie is en een juiste balans te vinden tussen bescherming en vrijheden.